ครัวคุณต๋อย

ขนมไทยที่ใช้ในโอกาสสำคัญต่างๆ

ขนมไทยนั้นมีวิธีการทำที่แตกต่างกันออกไป ส่วนใหญ่มีรูปร่างหรือลักษณะคล้ายดอกไม้ มีกระบวนการจัดเตรียมอุปกรณ์ และวิธีทำที่ต้องใช้ความประณีตเป็นอย่างมาก โดยปกติแล้วการจัดสำรับกับข้าวอาหารไทยนั้นมีอาหารคาวแล้วก็ย่อมมีหวานควบคู่กัน การทำอาหารไทยที่เป็นเอกลักษณ์ของชาติและมีรูปร่างที่สวยสดงดงามนั้นหากไม่ได้รับการฝึกฝนการทำขนมไทยมาเลยใคร ๆ ก็ว่าทำยากกันทั้งนั้น ซึ่งการทำขนมไทยนั้นต้องใช้การเรียนรู้และการฝึกฝนอย่างประณีตในการทำลวดลายเพื่อให้เกิดความชำนาญ ซึ่งสูตรขนมไทยแบบดั้งเดิมมีกรรมวิธีหลายขั้นหลายตอน โดยที่ผู้ทำแต่ละท่านก็จะมีสูตรเฉพาะของตนเอง

วันนี้ผู้เขียนจะมาพูดถึงขนมไทยที่ใช้ในโอกาสสำคัญต่าง ๆ 9 อย่างด้วยกัน ดังนี้ ขนมทองหยิบ ขนมทองหยอด ฝอยทอง ขนมชั้น ขนมทองเอก เม็ดขนุน ขนมดาราทอง ขนมถ้วยฟู และขนมเสน่ห์จันทน์

1. ขนมทองหยิบ เป็นขนมไทยที่มาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุทยา มีลักษณะคล้ายดอกไม้สีทอง ซึ่งขนมทองหยิบนี้นิยมใช้สำหรับพิธีมงคล หรือให้เป็นของขวัญโดยสื่อความหมายถึงการมอบความมั่งคั่ง ร่ำรวย หยิบจับสิ่งใดก็จะมีเงินมีทองให้สมกับชื่อ “ขนมทองหยิบ”

2. ขนมทองหยอด เป็นขนมที่มีลักษณะรูปหยดน้ำ มีสีทองเหมือนกับขนมทองหยิบ โดยขนมทองหยอดนี้ใช้ในโอกาสสำคัญเช่นกัน และใช้แทนคำอวยพรให้ร่ำรวย มีเงินมีทองใช้โดยไม่มีหมดสิ้น และการมอบขนมทองหยอดให้แก่กันเปรียบเสมือนการมอบทองคำให้แก่กัน

3. ขนมฝอยทอง เป็นขนมที่มีลักษณะเป็นเส้นยาว มีสีทอง โดยขนมฝอยทองใช้ในโอกาสสำคัญเช่นกัน แต่ส่วนใหญ่แล้วมักจะใช้ในพิธีมงคลสมรส เนื่องจากขนมฝอยทองมีลักษณะที่เป็นเส้นยาวจึงมีความหมายในการครองรักครองเรือนที่ยืดยาวและยาวนานของคู่รัก

4. ขนมชั้น โดยปกติแล้วคนทั่วไปไม่ได้สังเกตว่าขนมชั้นจริง ๆ แล้วมีกี่ชั้น ซึ่งการมอบขนมชั้นเพื่อเป็นของขวัญในโอกาสพิเศษแล้วนั้นถ้าได้นับจะต้องมีทั้งหมด 9 ชั้น เพื่อเสริมความสิริมงคลให้แก่ผู้รับ โดยเลข 9 นั้นเป็นเลขมงคล หมายถึงความเจริญก้าวหน้า ได้มีการเลื่อนยศ เลื่อนขั้น เลื่อนตำแหน่งให้สูงขึ้น เมื่อนำขนมชั้นไปมอบให้แก่ใครก็หมายความว่าเป็นการอวยพรให้เขาเหล่านั้นประสบความสำเร็จ

5. ขนมทองเอก เป็นขนมในตระกูลทองที่มีความพิเศษมากกว่าขนมชนิดอื่น เนื่องจากขนมทองเอกมีการติดทองคำเปลวอยู่ด้านบนของขนม และคำว่าเอกนั้นมีความหมายแปลว่า ที่หนึ่ง ซึ่งการให้ขนมทองเอกในโอกาสสำคัญ เป็นการอวยพรให้มีความก้าวหน้าทางหน้าที่การงาน การได้เลื่อนยศ เลื่อนตำแหน่ง และให้เป็นของขวัญฉลองความสำเร็จ ซึ่งเปรียบเสมือนคำอวยพรให้เป็นที่หนึ่งสมกับชื่อของขนมทองเอก

6. ขนมเม็ดขนุน ถึงแม้ว่าชื่อจะเป็นเมล็ดของผลไม้ชนิดหนึ่งแต่ในความเป็นจริงแล้วขนมเม็ดขนุนนั้นทำมาจากถั่วเขียว แค่มีรูปร่างลักษณะคล้ายเม็ดขนุนเท่านั้นเอง ตัวขนมมีสีเหลืองทอง โดยมีความเชื่อกันว่าขนมเม็ดขนุนจะช่วยเสริมความเป็นสิริมงคลให้มีคนคอยสนับสนุนไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการดำเนินชีวิต หน้าที่การงาน หรือกิจกรรมต่าง ๆ

7. ขนมดาราทอง หรืออีกชื่อหนึ่งคือ ทองเอกกระจัง โดยขนมชนิดนี้มีขั้นตอนการทำที่ยากและซับซ้อน ส่วนใหญ่นิยมทำเพื่อใช้ประกอบพิธีการที่สำคัญจริง ๆ แต่เดิมสูตรไทยโบราณจะไม่มีส่วนผสมของไข่ไก่ ซึ่งในปัจจุบันหาทานได้ยากมาก พอได้รับวัฒนธรรมตะวันตกเข้ามาจึงมีส่วนผสมของไข่ไก่รวมถึงมีแผ่นทองคำเปลวมาประดับตกแต่งและคล้ายคลึงกับมงกุฎของฝรั่ง จึงทำให้รู้จักในนามของ “ขนมจ่ามงกุฎ” มากกว่าดาราทองหรือทองเอกกระจัง โดยคำว่าจ่ามงกุฎนั้นมีความหมายว่า ความสง่างาม การเป็นหัวหน้าสูงสุด หรือความมีเกียรติยศในตำแหน่งสูงสุด จึงนิยมใช้ขนมดาราทองให้เป็นของขวัญในงานเลื่อนยศตำแหน่ง เพื่อเป็นการแสดงความยินดีและอวยพรให้มีความก้าวหน้าในหน้าที่การงานยิ่งขึ้นไป

8. ขนมถ้วยฟู ขนมชนิดนี้จะมีความหอมกลิ่นดอกไม้เป็นเอกลักษณ์ จึงนิยมใช้เป็นขนมในโอกาสพิเศษ และพิธีสำคัญต่าง ๆ มากมาย โดยชื่อของขนมถ้วยฟูมีความหมายที่เป็นสิริมงคล หมายถึง ความเจริญก้าวหน้า รุ่งเรื่อง และเฟื่องฟู

9. ขนมเสน่ห์จันทน์ ที่มาของขนมชนิดนี้มาจากผลจันทน์ ซึ่งผลที่สุกและมีสีเหลืองเปล่งปลั่งนั้นมีเสน่ห์อยู่ในตัวของมันเอง มีกลิ่นหอมที่ชวนให้หลงใหล โดยคำว่าเสน่ห์จันทน์มีความหมายเพื่อเป็นที่รัก มีเสน่ห์ และเป็นที่เอ็นดูเช่นเดียวกับผลของจันทน์ ขนมชนิดนี้จึงมักนิยมใช้ในการประกอบพิธีมงคลสมรส และการให้ของขวัญแทนความรัก

จากที่กล่าวมาข้างต้นขนมทั้ง 9 ชนิดนั้นมีความหมายที่แตกต่างกันออกไป ทั้งในเรื่องของความหมาย และการเลือกใช้ในโอกาสสำคัญ หรือพิธีที่สำคัญต่าง ๆ ยังไม่รวมถึงขั้นตอนวิธีการทำที่มีความยาก ความละเอียด และความประณีตของแต่ละขั้นตอน รวมถึงการจับกลีบของขนมบางชนิด หรือการจัดรูปร่างลักษณะของขนมที่สวยงามและเป็นไปตามแบบดั้งเดิมของขนมไทยที่มีมาแต่โบราณ ทั้งนี้คนไทยทุกคนควรช่วยกันอนุรักษ์ และรักษาขนมไทยของเราไม่ให้หายสาบสูญไปตามกาลเวลาของยุคและสมัยที่เปลี่ยนไป

ขอบคุณข้อมูลและรูปภาพประกอบจาก : glasshouseatsindhorn , bkkmenu , chiangmaicitylife , food.mthai , th.wikipedia , thai.luxurysocietyasia , sites.google , home-baking.bloggang , bannuntawan , ปั้นคำหอม , pholfoodmafia